Το Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας ιδρύθηκε το 1984 με το Π.Δ. 445 (ΦΕΚ 160Α), με σκοπό την πληρέστερη κατάρτιση των μελλοντικών φιλολόγων-εκπαιδευτικών. Μέχρι και την κατάτμησή του (και την οριστική κατάργησή του) παρείχε πολύπλευρες υψηλού επιπέδου σπουδές στα παιδαγωγικά-εκπαιδευτικά θέματα, ενώ συνάμα παρείχε παιδαγωγική-διδακτική κατάρτιση σε αποφοίτους και φοιτητές άλλων Τμημάτων του Ε.Κ.Π.Α.
Το Φ.Π.Ψ. ανέλαβε μέσω του σχετικού προγράμματος και την παροχή της παιδαγωγικής-διδακτικής επάρκειας σε αποφοίτους διαφόρων Τμημάτων του Ε.Κ.Π.Α., ή άλλων Α.Ε.Ι.
Μέχρι και την κατάργησή του, το 2019, το Φ.Π.Ψ. με το δομημένο και εμπεριστατωμένο πρόγραμμά του, τα μέλη του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού του και τις ακαδημαϊκές μονάδες του (εργαστήρια, ερευνητικά κέντρα, σπουδαστήρια) θεράπευσε με συνέπεια τους επιστημονικούς κλάδους στους οποίους ενεπλάκη, μέσα από τις προπτυχιακές και τις μεταπτυχιακές σπουδές που παρείχε.
Το «Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» (Παι.Τ.Δ.Ε.) προέρχεται από την κατάτμηση του Τμήματος Φ.Π.Ψ. (Ν. 4589/2019, αρ. 16) και ειδικότερα αποτελεί μετασχηματισμό του Τομέα Παιδαγωγικής του Φ.Π.Ψ. σε αυτόνομο τμήμα (Ν. 4589/2019, αρ. 16, παρ. 4).
Το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος Παι.Δ.Ε. θεμελιώνεται αφενός στην ακαδημαϊκή φυσιογνωμία που ιστορικά καλλιεργήθηκε και αναπτύχθηκε στον Τομέα Παιδαγωγικής του Φ.Π.Ψ. και αφετέρου στα γνωστικά αντικείμενα των μελών ΔΕΠ του Παι.Τ.Δ.Ε., όπως κατανεμήθηκαν (από τον Ν. 4589/2019, άρθρο 16, παράγραφοι 4 και 9). Αυτό σημαίνει ότι τόσο η ενασχόληση, η έρευνα και η διδασκαλία, όσο και τα ιδιαίτερα ερευνητικά ενδιαφέροντα των μελών ΔΕΠ/ΕΔΙΠ του Τμήματος έχουν άμεση σχέση με την εκπαίδευση και τα πολυσύνθετα εκπαιδευτικά ζητήματα. Η σύνθεση των μελών του νέου Τμήματος (ως συνέχεια του Τομέα Παιδαγωγικής του Τμήματος Φ.Π.Ψ.), θεραπεύει μια πλειάδα ερευνητικών τομέων στο χώρο των επιστημών της εκπαίδευσης, με έμφαση στη δευτεροβάθμια και τη δια βίου εκπαίδευση.
Συνεπώς, το πρόγραμμα των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών του Τμήματος Παι.Δ.Ε. εκτείνεται σε ένα σχετικό εύρος αντικειμένων, τα οποία αναφέρονται στην εκπαίδευση και στοχεύουν στην αρτιότερη κατάρτιση των μελλοντικών εκπαιδευτικών, κυρίως της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.